Σάββατο 5 Ιουλίου 2014

Ψωνίζω άρα..Υπάρχω;

 

 
H απόκτηση και η επάρκεια των αγαθών ανταποκρίνεται στο φόβο του ανθρώπου να αντιμετωπίσει την πείνα, τη δίψα, την ασφάλεια και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Για αυτό το λόγο μας αρέσει να έχουμε αποθέματα «για ώρα ανάγκης».

Shopping σημαίνει, επίσης, κοινωνική συναναστροφή. Τις περισσότερες φορές η βόλτα στα μαγαζιά γίνεται μαζί με κάποιο φίλο ή φίλη. Αυτό συνεπάγεται διέξοδο από τη μοναξιά, ευχάριστη κουβέντα, ανταλλαγή απόψεων και, φυσικά, αλλαγή της διάθεσης.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο ενδίδουμε στις μανιώδεις αγορές είναι η ανάγκη μας να ξαναγίνουμε παιδιά. Ειδικά τις μέρες των Χριστουγέννων, αναβιώνουν ζωηρά οι στιγμές της παιδικής μας ηλικίας, τότε που κάποιος δικός μας άνθρωπος μας έφερνε δώρα και μας γέμιζε χαρά.
Ως σοβαρή αιτία του φαινομένου έχει αξιολογηθεί και η σεξουαλική δυσλειτουργία. Όπως υποστηρίζει ο Γάλλος φιλόσοφος Μπερνάρ Στιγκλέ, η εκτροπή της σεξουαλικής ενέργειας προς την κατανάλωση υλικών αγαθών, έχει ως αποτέλεσμα τον εθιστικό κύκλο της κατανάλωσης, ο οποίος οδηγεί σε υπερκατανάλωση, στην εξάντληση του πόθου και στην κυριαρχία της συμβολικής μιζέριας.

Η σχέση μεταξύ προβλημάτων σεξουαλικής δυσλειτουργίας και υπερκαταναλωτισμού μπορεί να είναι αμφίδρομη.
Έχουμε αναζητήσει αιτίες και ευθύνες στον καπιταλισμό που είναι βασική οργανωτική κατεύθυνση της κοινωνίας, λέγοντας πως σήμερα κυριαρχείται από την κατανάλωση και όχι από την παραγωγή. Αντίστοιχα έχουμε αρκετά συχνά ενοχοποιήσει τις διαφημιστικές τεχνικές, τις οποίες κατηγορούμε ότι χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο και την καθοδήγηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς συμβάλλοντας κατά αυτό τον τρόπο στη φθορά της ψυχικής υγείας.

• Στην πρώτη περίπτωση, η αρχική απώλεια που βιώνουμε μέσα στην υπερκαταναλωτική κοινωνία είναι η απώλεια της
libido, στην οποία οδηγούμαστε λόγω γενικευμένου άγχους επίδοσης και υπερβολικής προσπάθειας, για να αποδείξουμε ότι αξίζουμε, να εκπληρώσουμε τις προσδοκίες και τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες μας.
• Στη δεύτερη περίπτωση, η απόκτηση των αγαθών είτε λειτουργεί ως ένα ισχυρό υποκατάστατο της επιθυμίας και της υγιούς σεξουαλικής ζωής είτε ως ένα υποκατάστατο για τον άνθρωπο που δεν νιώθει επιθυμητός από τον σύντροφο του, απορρίπτεται και δεν διεκδικείται ερωτικά.

Εξίσου σοβαρή αιτία είναι η ανάγκη της αποδοχής και της ένταξης σε αυτό που λανθασμένα θεωρούμε κοινωνική ελίτ. Ωνιομανής είναι η σύγχρονη παραλλαγμένη μορφή του Τάνταλου και του Σίσυφου. Έχουν τιμωρηθεί και νιώθουν το ανεκπλήρωτο και το βαθύτερο κενό ολοένα και πιο έντονο, παρά τη συνεχή και αδιάκοπη πλήρωση των επιφανειακών επιθυμιών τους " Ψωνίζω, άρα υπάρχω…"
Το καρτεσιανό «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» φαίνεται ότι στις μέρες μας έχει αντικατασταθεί με το «ψωνίζω, άρα υπάρχω».
O υπερκαταναλωτισμός δεν είναι άλλο από μια εθιστική αγοραστική μανία, που καταγράφεται κυρίως στις γυναίκες. Ρούχα, παπούτσια, αξεσουάρ , ακόμη και γκάτζετς τελευταίας τεχνολογίας δεν γλιτώνουν από τη «μέγγενη» των ενημερωμένων και επίδοξων shopaholic, που «πρέπει οπωσδήποτε» να τα αποκτήσει.
Αφήστε, πια, τις αγορές μέσω διαδικτύου… Οι ηλεκτρονικές αγορές είναι το «εισιτήριο» για να αποκτήσουμε το αντικείμενο του πόθου μας από κάθε γωνιά του πλανήτη, μέσω της πιστωτικής μας κάρτας.

Στην ψυχολογία, η καταναλωτική μανία είναι παθολογία, ένας εθισμός χωρίς αντικείμενο εθισμού. Αποτελεί εμμονή να ξοδεύουμε διαρκώς, συνήθως για πράγματα που δεν μας είναι απαραίτητα και, το κυριότερο, που δεν μπορούμε να ξεπληρώσουμε. Τι κι αν το ύψος των χρεών στις κάρτες είναι δυσθεώρητο, εκείνο το κοκτέιλ φόρεμα μάς «φωνάζει» από τη βιτρίνα να το αποκτήσουμε κι εμείς ενδίδουμε…

Ειδικά την εορταστική περίοδο τα «κρούσματα» πολλαπλασιάζονται σε άνδρες και γυναίκες. Γιατί συμβαίνει, όμως, αυτό; Όσοι υποφέρουν από αυτόν τον εθισμό, ψάχνουν εναγωνίως να καλύψουν τη δυστυχία που αισθάνονται είτε γιατί δεν έχουν σύντροφο, είτε γιατί δεν είναι ικανοποιημένοι με την εικόνα τους, είτε γιατί έχουν «βαλτώσει» επαγγελματικά ή προσωπικά. Πιστεύουν, λοιπόν, ότι μέσα από τα ψώνια θα τονωθεί η αυτοπεποίθηση τους. Στην πραγματικότητα, όταν περάσει ο πρώτος ενθουσιασμός, οι καταναλωτές «βουλιάζουν» σε μεγαλύτερη θλίψη. Μαζί τους «βυθίζεται» και το πορτοφόλι τους. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο, που δύσκολα καταφέρνουν να βγουν από αυτόν.
Άλλο θέλω και άλλο πρέπει.

Πρόσφατες έρευνες προβλέπουν πως η παγκόσμια οικονομία θα ανακάμψει μέσω της αγοραστικής δύναμης και της καταναλωτικής επιθυμίας των γυναικών. Παρόλα αυτά η σχέση ολοένα και περισσότερων ανθρώπων με την απόκτηση αγαθών είναι πολύπλοκη.
H πράξη κινητοποιείται από το ισχυρό κίνητρο του ‘θέλω’ και του ‘πρέπει’, που συγκαλύπτουν εθιστική και ψυχαναγκαστική συμπεριφορά. Πρέπει να ψωνίσω. Πρέπει να αποκτήσω αυτό ή εκείνο. Το χρειάζομαι.
Το φαινόμενο του υπερκαταναλωτισμού δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης και δημιούργημα της εποχής μας.
O πρόδρομος του, ο καταναλωτισμός – όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την τάση εξίσωσης της προσωπικής ευτυχίας με την απόκτηση υλικών αγαθών και την κατανάλωση – χρονολογείται από τους πρώτους ανθρώπινους πολιτισμούς. H αγοραμανία, δε, που είναι άρρηκτα συνδεμένη με τον υπερκαταναλωτισμό, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον ψυχίατρο Emil Kraepelin
το 1915, με σκοπό να περιγράψει τη μαζική καταναλωτική υστερία ως σημείο της εποχής.
Στις μέρες μας, πάντως, ανάλογα φαινόμενα θεωρούνται παθήσεις. Συχνά μπερδεύουμε τη λεγόμενη ωνιομανία με την αγοραθεραπεία (
shopping therapy
), όρος που αναφέρεται στην ήπια και ίσως φυσιολογική έκφραση του καταναλωτικού συνδρόμου, ενώ ακόμα πιο συχνά εθελοτυφλούμε πείθοντας τους εαυτούς μας και τους οικείους μας ότι η καταναλωτική εξάρτηση δεν αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, μιας και δεν μπορεί να συγκριθεί με τις επιβλαβείς εξαρτήσεις από τα τυχερά παιχνίδια, τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ.
Στην ωνιομανία, που ως όρος έχει τη ρίζα του στο αρχαιοελληνικό ωνέομαι – ωνούμαι (αγοράζω), η επιθυμία κατανάλωσης και απόκτησης υλικών αγαθών παύει να αποτελεί πηγή ευχαρίστησης και μετατρέπεται σε μια ακατανίκητη και αστείρευτη ανάγκη, η οποία πρέπει με κάθε τρόπο να ικανοποιηθεί. Μια εμμονή, δηλαδή, που καθηλώνει το άτομο, το οποίο βασανίζεται εάν δεν μπορεί να ικανοποιήσει το πάθος του.
O εθισμός στις αγορές δεν διαφέρει από τους υπόλοιπους εθισμούς, αφού το άτομο νιώθει εγκλωβισμένο στην ανάγκη του, υποχρεούται να την ικανοποιήσει, ενώ αυτή η ανάγκη ικανοποίησης αναγεννιέται, είναι μόνιμη και συνήθως μεγεθύνεται αντί να είναι σταθερή ή να εξαλείφεται. Μια ανάγκη, δηλαδή, που γεννιέται από μια βαθύτερη ανεκπλήρωτη επιθυμία και καταδικάζει το άτομο σε αναγκαστική επανάληψη.

Οτιδήποτε κεντρίζει το ενδιαφέρον των ανθρώπων με τέτοιου τύπου συμπεριφορά, είτε είναι πραγματικό (κάτι που είδαν) είτε είναι φαντασιωσικό, πρέπει να αποκτηθεί, παρότι η απόκτηση του συνιστά υπερβολή, ενώ συχνά καταλήγουν να συσσωρεύουν άχρηστα αντικείμενα νιώθοντας ενοχές, τύψεις και δυσφορία για την απόκτηση τους.

H «ωνιομανία» αποτελεί σοβαρό σύμπτωμα εκδήλωσης υπαρξιακού προβλήματος και αντικατοπτρισμό της ευρύτερης κοινωνικής παθολογίας στο άτομο, το οποίο καταφεύγει σ' αυτήν για να εξομαλύνει δύσκολα προσωπικά ή μη προβλήματα και να αντιμετωπίσει την έλλειψη ανθρώπινων σχέσεων.

Αποτελεί, δηλαδή, έναν ανορθόδοξο και αναποτελεσματικό τρόπο καταπολέμησης, κάλυψης ή και υπέρβασης βαθύτερων αισθημάτων μοναξιάς, θυμού, δυσφορίας, θλίψης, κατωτερότητας και ανεπάρκειας, η ύπαρξη των οποίων δημιουργεί και τροφοδοτεί την ακατάπαυστη καταναλωτική τάση, ενώ η ικανοποίηση της γεννά με τη σειρά της προσωρινά και βραχυπρόθεσμα συναισθήματα πλήρωσης, ικανοποίησης και ασφάλειας – τα υλικά αγαθά δεν πληγώνουν, ούτε προδίδουν.

Συμβουλές για να κερδίσεις τον έλεγχο: > Άφησε τις κάρτες σπίτι: αν βγεις μια βόλτα στα μαγαζιά πάρε μαζί σου ακριβώς όσα χρήματα θα χρειαστείς για τη μεταφορά και την πληρωμή του καφέ.
> Βάλε ένα όριο: υπολόγισε πόσα χρήματα χρειάζεσαι καθημερινά και βάλε ένα ανώτατο όριο καθημερινής σπατάλης που δεν πρέπει να ξεπερνάς με τίποτα.
> Κράτα ένα αρχείο αγορών: συχνά ξεχνάς τι αγόρασες την προηγούμενη εβδομάδα και παίρνεις κάτι παρόμοιο τήν επόμενη.
> Αγόρασε κομπιουτεράκι: υπολόγισε το σύνολο των αγορών σου πριν φτάσεις στο ταμείο.
> Ζήτα βοήθεια: αν υποφέρεις πραγματικά από αυτή την ψυχική ασθένεια, πρέπει να ζητήσεις τη βοήθεια κάποιου συμβούλου αλλά και να εξομολογηθείς το πρόβλημα σου.

Τι λένε οι έρευνες
- Οι γυναίκες τείνουν να ξοδεύουν χρήματα για να βελτιώσουν το περιβάλλον τους, για να προσθέσουν ποιότητα στη ζωή τους και δεν πτοούνται από την οικονομική κρίση. Αυτό, τουλάχιστον, δείχνουν πρόσφατες έρευνες.
- Στη Βρετανία περίπου οι μισές γυναίκες δηλώνουν τρομαγμένες από την κρίση. Κι ενώ το 75% δηλώνει ότι σκοπεύει να κάνει περικοπές δαπανών, το 79% αναφέρει ότι θα κάνει σπατάλες σε ψώνια για να ανέβει ψυχολογικά. Πάντως το 25% αναφέρει ότι ντρέπεται, λυπάται και έχει ενοχές για τις πρόσφατες αγορές του.
- Αμερικανική έρευνα σε νοικοκυρές έδειξε ότι αν πάνε για ψώνια δύο φίλες μαζί δαπανούν 8 λεπτά και 15 δευτερόλεπτα. Αν μία γυναίκα πάει στα μαγαζιά με τα παιδιά της, τα ψώνια διαρκούν 7 λεπτά και 19 δεύτερα, αν πάει μόνη της 5 λεπτά και 2 δευτερόλεπτα και αν συνοδεύεται από άνδρα 4 λεπτά και 41 δευτερόλεπτα.

Άλλη Αμερικανική έρευνα έχει δείξει ότι οι γυναίκες αγοράζουν ρούχα σε ποσοστό 95%, παπούτσια σε ποσοστό 75% και ακολουθούν οι τσάντες και τα κοσμήματα σε ποσοστό 40%, τα καλλυντικά 30% και τελευταία τα διακοσμητικά αντικείμενα σπιτιού σε ποσοστό 20%. Οι άντρες, αντίστοιχα, ψωνίζουν ρούχα σε ποσοστό 80%, ηλεκτρονικά είδη σε ποσοστό 70% και σε μικρότερο ποσοστό εργαλεία.
Την ζωή μας δεν θα βελτιώσει ούτε θα παρατείνει το ακριβότερο, το καλύτερο και το «άλλο ένα» υλικό αγαθό, αλλά η αυτογνωσία, η βελτίωση του εαυτού, η ανθρώπινη επαφή, οι αληθινές σχέσεις και, όταν χρειάζεται, η αποδοχή και η εύρεση θεραπείας.
H επιλογή είναι δική μας. Ας αποφασίσουμε ότι δεν θέλουμε να είμαστε ασθενείς.
Αναδημοσίευση από το http://sciencearchives.wordpress.com/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου